دیسک بین مهره‌ای
دیسک بین مهره‌ای:
یک دیسک بین مهره‌ای (بهانگلیسی: ( Intervertebral disc به صورت بالشتک یا صفحه‌ای بین دو جسم مهره در ستونفقراتقرارمی گیرد و جذب کننده فشارهایی است که به ستون مهره‌ها وارد می‌شود. بنابراین دیسک‌های بین مهره‌ای همانند یک کمک فنر، ضربات وارده به ستون فقرات را خنثی می‌کنند. این عناصر به هنگام اعمال فشار، قابلیت تغییر شکل داشته و بدین طریق شدت ضربات را کاهش می‌دهند. شکل اصلی دیسک‌ها زمانی که تحت فشار نباشند، کروی است؛ ولی هنگامی که در حد فاصل مهره‌ها قرارمی گیرند، تحت تاثیر فشار وارده، پهن می‌شوند و شکل تخم مرغ را به خود می‌گیرند. دیسک‌ها در ناحیه کمری (لومبار) به علت تحرک زیاد، ارتفاع بیشتری دارند. دو دیسک بین مهره های L4-L5 و L5-S1 قسمت پایینی کمر) که از تحرک بالایی برخوردار هستند، نسبت به دیسک‌های فقرات کمری فوقانی ضخامت بیشتری دارند.
از وظایف مهم دیسک‌های بین مهره‌ای، تسهیل حرکات در ستون فقرات است که به سه صورت اصلی خم شدن (فلکسیون) صاف شدن (اکستانسیون) و چرخش طرفی (روتاسیون) انجام می‌گیرند که حرکت خم شدن ممکن است به سمت جلو یا طرفین باشد.
اجزای دیسک بین مهره‌ای
هر دیسک بین مهره‌ای شامل دو قسمت است:
- بخش مرکزی بنام هسته دیسک که نرم و آبدار است. به این قسمت، نوکلئوس پالپوزوس می‌گویند. هسته دیسک ژله مانند و نیمه جامد بوده که حاوی مواد زیر است:
- آب حدود 90 درصد
- کلاژن
- گلیکوپروتئین
هسته دیسک یک بخش قابل اتساع است. دیسک‌های بین مهره‌ای در طول روز مقداری از آب خود را از دست می‌دهند و درنتیجه کوتاهتر شده، ولی با استراحت دوباره به طول اولیه خود برمی گردند. براین اساس، ممکن است به طور طبیعی اختلاف قدی حدود 2 سانتی متر از صبح تا عصر ایجاد شود.
- بخش محیطی که هسته دیسک را دربرمی گیرد. این قسمت، حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس نامیده می‌شود. بخش محیطی، حلقه‌ای فیبری غضروفی (فیبروکارتیلاژ) است.
خاصیت ارتجاعی دیسک بین مهره‌ای بستگی به کافی بودن مقدار آب موجود در هسته مرکزی و سالم بودن حلقه لیفی آن دارد. فشارهای اعمال شده به هسته دیسک به بخش محیطی دیسک بین مهره‌ای انتقال می‌یابد. ازاین نظر، بخش محیطی در حفاظت از قسمت مرکزی نقش دارد.
آسیب دیسک بین مهره‌ای
آسیب دیسک بین مهره‌ای به علت ضربات و یا تغییرات تدریجی ناشی از افزایش سن (فرآیند پیری) اتفاق می‌افتد. ضربه‌های وارده به ستون فقرات ممکن است منجربه پارگی فیبرهای بخش محیطی گردد که نتیجه آن بیرون زدگی قسمتی از هسته دیسک است. به بیرون زدگی هسته دیسک و آزاد شدن آن از بخش محیطی (آنولوس فیبروزوس)، فتق دیسک بین مهره‌ایمی‌گویند. به دلیل تحرک زیاد در ناحیه کمری، دیسک‌های این قسمت از ستون مهره‌ها بسیار آسیب پذیر هستند. بیشترین موارد فتق دیسک بین مهره‌ای ناحیه کمری، در دیسک‌های L4-L5 و L5-S1 اتفاق می‌افتد که با فشار بر روی ریشه‌های عصبی L5 و S1 همراه می‌گردد.
ضایعه دیسک بین مهره‌ای با افزایش سن بیشتر می‌شود. فرآیند پیری ازطریق کاهش مقدار آب موجود در قسمت هسته دیسک، از خاصیت ارتجاعی آن می‌کاهد. همچنین خاصیت ارتجاعی بخش محیطی دیسک بین مهره‌ای که از حلقه فیبری غضروفی تشکیل شده‌است، با افزایش سن کاهش می‌یابد که در برخی از افراد ممکن است سریعتر از زمان مورد انتظار رخ دهد. کاهش خاصیت ارتجاعی بخش محیطی و مرکزی دیسک بین مهره‌ای، یک عامل مهم آسیب آن محسوب می‌گردد.
ارتباط میان حرکات دیسک و مفاصل بین مهره‌ای
نکته‌ای که باید توجه داشت این است که حرکات دیسک بین مهره‌ای در هماهنگی با مفاصل بین مهره ای پشتی صورت می‌گیرد. بنابراین، اختلال در حرکات هر یک از آنها، منجر به نقص عملکرد حرکتی در دیگری می‌گردد.
منبع: ویکی پدیا
