تشخیص و پیشگیری از پوکی استخوان

پیشگیری از پوکی استخوان

بهترین روش برای جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان خصوصاً در بانوان سالمند، پیاده روی روزانه به میزان ۴۰ تا ۴۵ دقیقه با ریتمی تندتر از پیاده روی معمولی است.

تشخیص پوکی استخوان

انجام تست سنجش تراکم استخوان معمولاً برای افرادی انجام می شود که احتمال زیادی برای ابتلا به پوکی استخوان دارند. بنابراین نیاز است که افراد با پزشک خود برای ضرورت انجام این تست مشورت کنند.

ممکن است پزشک با در نظر گرفتن تاریخچه پزشکی و وضعیت بالینی فرد نیازی به انجام این تست نبیند و درمان پوکی استخوان را شروع کند. در جدول شمارۀ ۳ شما می توانید تقسیم بندی افراد با توجه به نتایج حاصل از اسکن دگزا و نمرۀ T آن ها و راهنمایی جهت درمان هر گروه را ملاحظه نمائید.

زنانی که بعد از یائسگی درمان جایگزینی هورمون را شروع کرده اند معمولاً نیازی به انجام این تست ندارند. روش های ارزیابی دیگری نیز وجود دارد ولی به ندرت استفاده می شوند. آزمایشات ادراری و انجام سونوگرافی های ویژه که نیاز به تجهیزات خاص دارد، تنها برای استفاده در مرکز کاملا تخصصی و در صورت صلاح دید پزشک متخصص توصیه می شود.

جدول شماره ۳ : تقسیم بندی توسط نتایج اسکن دگزا و راهنمایی درمان
نوع درمان لازم	احتمال شکستگی	T-score
توصیه های لازم برای نوع زندگی صحیح ( تغذیه سالم، ورزش و تحرک و … )	کم	۱-< T نُرمال
توصیه های لازم برای نوع زندگی صحیح درمان: درمانهای هورمونی (بخصوص در زنان بین ۵۰ تا۶۰ سال)/ بیس فوسفوناتها، درمانهای غیر هورمونی/ کلسی تونین و مکمل های کلسیم و ویتامین D	بالاتر از حد میانگین	توده استخوانی کم
توصیه های لازم برای نوع زندگی صحیح، کنترل درد و از بین بردن علل ثانویه درمان: درمانهای/ بیس فوسفوناتها، داروهای غیر هورمونی کلسی تونین و مکمل های کلسیم و ویتامین D یا کلسی تریول جهت کنترل، ارجاع مکرر بیمار در نظر گرفته شود.	بسیار بالا	پوکی استخوان شدید ۵/۲- > T و داشتن یک یا تعداد بیشتری شکستگی، در سوابق بیماری

تشخیص و درمان دارویی پوکی استخوان

دارو درمانی پوکی استخوان

بعضی داروها موجب کند شدن روند کاهش استخوان می‌شوند. داروهای دیگری نیز هستند که ممکن است پوکی استخوان را درمان کنند، گرچه تاثیربخشی آنها هنوز مورد بررسی می‌باشد. قبل از آغاز هرگونه دارو درمانی درباره فواید و ضررهای آن با پزشک خود صبحت کنید.

کلسیم کافی در برنامه غذایی خود بگنجانید، کلسیم کافی می‌تواند موجب پیشگیری و درمان پوکی استخوان شود.از این رهنمودها استفاده کنید.

میزان توصیه شده مصرف کلیسم در هر روز برای بانوان بین سنین ۱۱ تا ۲۴ سال هستند ۱۲۰۰ - ۱۵۰۰ میلی‌گرم، برای زنان باردار یا شیر می‌دهند ۱۲۰۰ - ۱۵۰۰ میلی گرم، برای آنهایی که ۲۵ تا ۴۹ ساله هستند (قبل از یائسگی) ۱۰۰۰ میلی‌گرم، برای آنهایی که ۵۰ تا ۶۴ ساله هستند (بعد از یائسگی) ۱۰۰۰- ۱۵۰۰ میلی‌گرم و برای آنهایی که ۶۵ ساله و به بالا هستند ۱۵۰۰ میلی‌گرم می‌باشد.

تشخیص پوکی استخوان

تست سنجش تراکم، بدون درد و بدون ضرر است و حدود ۲۰ دقیقه طول می کشد. اگر شما خانمی هستید که میزان خطر ابتلا به پوکی استخوان برای شما زیاد است، بهتر است قبل از یائسگی تست سنجش تراکم استخوان را انجام دهید.

انجام رادیوگرافی ساده برای تشخیص پوکی استخوان معتبر نیست زیرا زمانی رادیوگرافی پوکی استخوان را نشان می دهد که شما حداقل ۲۰ درصد تراکم بافت استخوانی خود را از دست داده باشید.

تست سنجش تراکم استخوان معتبر روش دِگزا است که مقدار تراکم استخوانی که مقدار تراکم استخوان در مناطقی که خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان زیادتر است را بررسی می کند و با مقایسه با تراکم استخوان هم سن و هم جنس شما، به شما کمک می کند اطلاعات مناسبی در مورد وضعیت استخوانهای خود داشته باشید.

منبع:دکتر وریانی فوق تخصص زانو تهران

درمان و علائم پوکی استخوان

پوکی استخوان یک بیماری مخفی است زیرا شخص نازک و ضعیف شدن استخوان هایش را نمی تواند ببیند. اولین علامت برای اکثر مردم این است که بعد از ضربه کوچکی دچار شکستگی در ناحیه مچ دست یا ستون مهره ها می شوند.

شکستگی های زنان در دهه پنجم عمر شایع است ولی متاسفانه اغلب پوکی استخوان تشخیص داده نمی شود. پوکی استخوان می تواند منجر به له شدگی یا گوه ای شکل شدن مهره ای شود که اغلب همراه با درد مزمن است ولی ممکن است در بعضی افراد این حالت همراه با درد نباشد و اولین تشخیص پوکی استخوان در آن ها ممکن است کوتاه شدن قد باشد.

علائم پوکی استخوان

متاسفانه باید گفت پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد.علائم هنگامی ایجاد می شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید درستون فقرات ، می تواند از علائم شکستگی های ستون فقرات باشد.

ممکن است شکستگی مهره ، بدون درد اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیماردیده شود. اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می کند ، ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست . پس بهتر است کلیه افرادی که درمعرض خطرپوکی استخوان قرار دارند، قبل از شروع عوارض، مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن ، اقدامات پیش گیرانه صورت گیرد.

درمان پوکی استخوان

پوکی استخوان به تنهایی ممکن است باعث آزار و اذیت شما نشود، ولی هنگامیکه با شکستگی استخوان همراه می‏شود، بخصوص استخوان‏های کوچک ستون مهره‏ها، درد شدیدی خواهد داشت و اگر ادامه داشته باشد زندگی روزمره شما را مختل خواهد کرد. در صورت داشتن پوکی استخوان کارهای زیادی می‏توانید انجام دهید تا به سلامت استخوان‏هایتان کمک کنید.

منبع:دکتر حسین زاده متخصص طب فیزیکی کرمان

چند نکته مهم در مورد پوکی استخوان

 

استئوپروز یا پوکی استخوان یک بیماری پرهزینه بوده که ممکن است لطمات جبران ناپذیری به نیروی کار و سطح رفاه عمومی وارد کند و با توجه به مسن شدن جمعیت کشور این بیماری در سال های آینده شیوع زیادی خواهد داشت که با اجرای برنامه های پیشگیرانه می توان از بروز آن جلوگیری کرد.

استخوان به عنوان یک بافت زنده از دو لایه خارجی ضخمیم و لایه داخلی شبکه هایی محکم و سفت شبیه لانه زنبور تشکیل شده است وقتی سوراخ های ما بین شبکه ها (لایه داخلی) به علت تخریب بافت بزرگ شوند به آن پوکی استخوان می گویند.

در اثر چنین تغییری استخوان ضعیف شده و با کوچکترین ضربه دچار شکستگی می شود. از دست دادن استخوان ها به طور خاموش و بی سر و صدا اتفاق می افتد و اغلب هیچ علامتی تا زمان رخ دادن شکستگی وجود ندارد.

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت بیماری استئوپروز ( پوکی استخوان ) را همراه سکته قلبی، سکته مغزی و سرطان ، چهار دشمن اصلی انسان در عصر حاضر است چرا که بعد از ۳۵ سالگی فرایند پوکی استخوان شروع می شود به نحوی که از سن ۶۵ سالگی از هر ۳ زن ، یک نفر دچار شکستگی مهره و پس از ۷۰ سالگی از هر ۵ زن یکی دچار شکستگی استخوان لگن بدنبال پوکی استخوان می شود. ستون فقرات، ران، لگن، مچ دست و قسمت فوقانی بازو از مهترین اندام های بدن هستند که دچار شکستگی می شوند.

عوامل مستعدکننده پوکی استخوان به دسته قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم می شود که گروه قابل کنترل شامل ورزش نکردن، کمبود کلسیم و ویتامین D، سیگار کشیدن و رژیم غذایی نا مناسب است که با اصلاح این موارد می توان به درمان پوکی استخوان کمک کرد. 

اما عوامل غیرقابل کنترل در پوکی استخوان که در قالب سن، جنس، یائسگی، سابقه فامیلی، نژاد، وزن و اندازه استخوانها، بیماری های مزمن و داروها دسته بندی می شود که از حیطه افراد خارج است.

قطعی ترین روش ” اندازه گیری تراکم استخوان“ می باشد که بدون درد است و با استفاده از دستگاه مخصوص میزان تراکم در استخوان ران و ستون مهره ها اندازه گیری می شود که با تشخیص اولیه پوکی استخوان می توان آن را متوقف یا از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

برای افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، هر نوع ورزشی مناسب نیست. باید بدانند شروع به ورزش و افزایش فعالیت های فیزیکی در هر سنی امکان پذیر است تداوم ورزش و فعالیت های فیزیکی باعث اثرات مثبت بر روی عضلات و استخوان ها می شود ورزش هایی مانند جست و خیز و پریدن و برخی حرکات یوگا برای افراد پیر مناسب نیستند زیرا ممکن است با ایجاد فشار بر روی استخوان ها سبب ایجاد شکستگی شوند.

ابتلا به کمردردهای حاد و در نهایت مزمن، شکستگی انتهای استخوان ساعد و سر استخوان ران و افتادن دندانها از شایع ترین علائم بروز پوکی استخوان است.

کنترل وزن و پیشگیری از چاقی، دریافت کلسیم کافی ( حداقل ۱۲۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در روز ) و ویتامین دی (۸۰۰ تا ۴۰۰ واحد در روز )، پرهیز از مصرف الکل و سیگار ، غذاهای پرنمک و رژیم پر پروتئین، جایگزین کردن نوشابه های طبیعی ( آبمیوه ، دوغ، انواع شربت ها ) به جای نوشابه های کافئین دار ( انواع کولا و قهوه )، مصرف روغن های غیر اشباع مثل آفتاب گردان ، ذرت ، زیتون، قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت ۳۰ تا ۱۵ دقیقه ( نور خورشید از پشت شیشه و لباس بی تاثیر است) انجام فعالیت بدنی منظم در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان توصیه می شود.

هم چنین پزشکان دریافت کلسیم بیش از نیاز عادی در موارد حاملگی و شیر دهی و احتراز از بارداری مکرر و با فاصله کم را ضروری می دانند.

زمین خوردن در افراد مسن شایع و از عوارض آن زخمی شدن، شکستگی و بستری شدن در بیمارستان است که بدنبال آن شخص بطور موقت در انجام کارهای شخصی خود ناتوان و از اجتماع منزوی می گردد و دچار ناراحتی های روحی و روانی مانند افسردگی می شود.

کف حمام باید پوششی داشته باشد که مانع از لیز خوردن بشود. دستگیره هایی در حمام نصب شود که بتوان هنگام از دست دادن تعادل از آنها استفاده نمود. استفاده ازصندلی یا چهارپایه در حمام در جلوگیری از افتادن توصیه می شود.

در آشپزخانه نیز باید وسایل حفظ تعادل در دسترس باشد. پله ها مجهز به نرده باشد تا هنگام بالا و پایین آمدن بتوان به عنوان تکیه گاه از آنها استفاده کرد.

حرکات ورزشی در آب، تحریکات الکتریکی پوست که باعث تحریک عصب می شود، همچنین داروها نیز در کاهش درد هنگام شکستگی استخوان اثر بخش هستند.

داروهایی مانند (بیسفوسفونات ها) باعث افزایش تراکم استخوان شده، سرعت و پیشرفت نازک شدن استخوان ها را به تعویق می اندازد در نتیجه شانس شکستگی را کاهش می دهند.

همچنین نتایج تحقیقات نشان می دهد  زنانی که به امید جلوگیری از پوکی استخوان در سن بالای ۵۰ سال به طور مرتب از مکمل های کلسیم استفاده می کنند، نسبت به دیگران به میزان بسیار جزئی از ابتلا به پوکی استخوان در امان هستند.

 زنانی که از مکمل های کلسیم استفاده می کنند، از هر ۱۰ هزار مورد، ۱۰ مورد دچار شکستگی استخوان لگن می شوند، اما آنهایی که از چنین قرص هایی استفاده نمی کنند، از هر ۱۰ هزار مورد، ۱۴ مورد به این مشکل مبتلا می شوند.

 میزان شکستگی های لگن در زنان بالای ۶۰ سالی که از مکلمل های کلسیم استفاده می کنند، ۱۹ درصد و در بقیه افراد ۲۴ درصد است، اما آنچه قابل توجه است، تاثیر روانی این مکمل ها و تلقینی است که در افراد به واسطه مصرف آنها ایجاد می شود.

 به منظور جلوگیری از پوکی استخوان در سن بالای ۵۰ سال صرفا به امید قرص های کلسیم نباشند زیرا مصرف زیاد این گونه قرص ها نیز موجب بروز عوارضی نظیر ایجاد سنگ های کلیه می شود.

 در مصرف نوع کلسیم باید دقت نظر داشت زیرا نیترات کلسیم به مراتب بیشتر و بهتر از کربنات کلسیم جذب می شود ، به ویژه اگر به همراه ویتامین D مصرف شود ضمن اینکه آنچه بیش از هر چیز برای جلوگیری از پوکی استخوان موثر تشخیص داده شده، ورزش و تحرک در دوران جوانی و مصرف لبنیات به همراه سبزیجات برگ سبز است .

همچنین محققان می گویند  بی تحرکی، مصرف دخانیات و رژیم غذایی نادرست از عوامل اصلی ایجاد پوکی استخوان در بانوان به خصوص پس از سنین یائسگی است.

 استخوان های بدن بخصوص در بانوان در سنین میانسالی و پس از یائسگی با از دست دادن بافت خود دچار پوکی و مستعد شکستگی می شود که این امر خصوصا در استخوان های ستون فقرات و استخوان سر لگن بیشتر اتفاق می افتد که فرد با اولین زمین خوردن دچار شکستگی استخوان می شود.

 بهترین راه ها برای مقابله با پوکی استخوان شامل ورزش و پرهیز از بی تحرکی، عدم استفاده از دخانیات و داشتن رژیم غذایی سرشار از کلسیم است.

 مصرف روزانه شیر، ماست (که بیشترین میزان کلسیم را داراست)، کشک، سبزیجات و میوه ها در کنار مکمل های کلسیم می تواند در حفظ بافت استخوان ها موثر باشد و از تخریب بیشترشان جلوگیری کند.

درمان این بیماری در سنین پس از یائسگی از طریق تجویز مکمل های حاوی کلسیم، ورزش مناسب سن و سال فرد، داروهای ضدپوکی استخوان و در موارد خاص و با تشخیص پزشک هورمون درمانی است.

منبع:پارسی طب